مهدی دزفولی هستم، وبلاگ نویسی را از شهریور ماه 1382 آغاز کردم.علاوه بر وبلاگ نویسی، فعالیت های مختصر مطبوعاتی (همکاری با هفته نامه پنجره، فصلنامه ارغنون، روزنامه شرق و اعتماد) و مستند سازی هم داشته ام.پیش از این سردبیر سابق سایت خبری تحلیلی شفاف و مدیر اجرایی فصلنامه ارغنون بوده ام.
پیش از این 3 وبلاگ دیگر داشته ام که به دلایلی یا فعالیت آن ها متوقف شد و یا با فیلتر مواجه شدند و این وبلاگ چهارمین وبلاگی است که در آن می نویسم.امیدوار اینجا محلی برای تبادل آرا و نظرات مختلف باشد و بتوانم به صورت مستقیم نوشته های خودم را در اختیار دیگران قرار دهم.
مستند «صفر ـ یک» به چالش سربازی نخبگانی می پردازد که در شرکت های دانشبنیان مشغول فعالیت هستند اما به دلیل اجبار برای انجام خدمت سربازی در محیط های خارج از شرکت های دانشبنیان، هم زندگی آنان دچار چالش می شود و هم شرکت های دانشبنیان به دلیل محروم شدن از یک نیروی متخصص خود، دچار چالش های جدی و بعضا حاد می شوند.
به گزارش ایسنا، مستند «صفر- یک» جدیدترین تولید موسسه آرمان هنر انقلاب است که به بحث و بررسی سربازی نخبگان پرداخته است و کارگردانی آن را مهدی انصاری و تهیه کنندگی آن با سید مهدی دزفولی بوده است.
این مستند به چالش سربازی نخبگانی می پردازد که در شرکت های دانش های بنیان مشغول فعالیت هستند اما به دلیل اجبار برای انجام خدمت سربازی در محیط های خارج از شرکت های دانش بنیان، هم زندگی آنان دچار چالش می شود و هم شرکت های دانش بنیان به دلیل محروم شدن از یک نیروی مختصص خود، دچار چالش های جدی و بعضا حاد می شوند. به همین دلیل با عوامل سازنده این مستند مصاحبه ای را انجام دادیم که در ادامه می آید.
آقای انصاری به عنوان سوال اول، ایده تولید این مستند چگونه شکل گرفت و چرا این مستند را ساختید؟
انصاری: بحث سربازی همیشه مسئله بوده است. سربازی یکی از دغدغه هایی است که باعث شده پسران مدام طول تحصیل خود را طولانی تر کنند، از این جهت خیلی ها هستند که گوشه ذهنشان مسئله سربازی هست و همواره استرس و دغدغه آن را با خود به همراه دارند. به خصوص زمانی که بحث خودکشی و مهاجرت ها مطرح شد، این قضیه را برای من جدی تر کرد که با گروهی از دوستان صحبت کنم و یک مستند در این باره بسازیم تا چالش های این حوزه را به صورت عینی نمایش دهیم. زمانیکه ما ساخت این مستند را شروع کردیم، تیم دیگری هم بودند که با آقای وحید اشتری میخواستند کاری درباره سربازی بسازند و از زاویه دیگری مساله سربازی اجباری را بررسی کنند. به همین خاطر مسئله ای پیش آمد که ما چگونه به موضوع سربازی پرداخت و مطالبه گیری کنیم و از چه زاویه ای می توان به این موضوع نگاه کرد؟ افراد زیادی در این باره صحبت کرده اند. برخی معتقد بودند که به طور کل بحث سربازی حذف شود و دیگر چیزی به نام سربازی اجباری نداشته باشیم. از طرفی مسئول تصمیم گیرنده نیروهای مسلح است و مسلما مطالبه گری از نهاد های دولتی و حکومتی ظرافت هایی دارد و نمی توان بدون فکر و ایده قبلی کاری را انجام داد و بحث حساسی را مطرح کرد. به همین دلیل اگر بخواهد مطالبه گری درستی انجام شود که باعث اتفاقی باشد، باید خیلی دقیق تر به مسئله پرداخت کرد. صرف زدن تیتر و ساخت مستند های جنجالی اتفاق مثبتی را رقم نمی زند. به همین دلیل ما دست روی سوژه ای گذاشتیم که خود نیروهای مسلح آن را انجام داده و نتیجه گرفته است.
ما در این مستند به مشکلات سربازی پرداختیم و برای آن راه حل ارائه داده ایم. درواقع نکته ی ما این است که نیروهای مسلح روشی را برای بخشی از جامعه ایجاد کرده که بازخوردهای مثبتی داشته است. حالا زمان آن است که این روش گسترده تر شود.
به عنوان تهیه کننده این مستند، مستند شما از چه منظری به مسئله سربازی پرداخته است و چرا فکر کردید باید از این منظر به مقوله سربازی پرداخت؟
دزفولی: ما طبق آمار ۹۴۰۰ شرکت دانش بنیان داریم که تا حدود یکی دوسال قبل آماری که برای پذیرش سرباز داشتند ۵۰۰ نفر بود که حالا این آمار به ۱۵۰۰ نفر رسیده است و در واقع چیزی کمتر از یک ششم شرکت های دانش بنیان سهمیه برای جذب سرباز دارند. بگذریم که برخی از این شرکت ها آنقدر وسیع و پر تعداد هستند که شاید ۴۰-۵۰ عدد سهمیه سرباز هم برای آنها کم باشد، شرکت هایی همانند دیجی کالا و ... . این آمار تنها برای شرکت هایی هست که در وسعت کوچک تری فعالیت می کنند. همانطور که مثال زدم شرکت هایی مثل دیجی کالا که تعداد کارمندان بالایی دارد و نیروهای کلیدی آنها در سمتهایی که برایشان مهم است باقی بمانند و اگر به سربازی بروند روندی کاری شرکت دچار اختلال می شود این دغدغه را به وجود آورد که کاری تولید شود که این شرکت های دانش بنیان به شکل تخصصی بتوانند نیروهای خودشان را به عنوان سرباز در شرکت خود داشته باشند تا در آنجا مشغول به خدمت شوند و شرکت هم آسیب نبیند. نظام هم در این شرایط میتواند از آن سرباز با بهره وری بهتری استفاده کند. این دغدغه اصلی ما برای ساخت مستند بود.
مخاطب کنونی این مستند هم نیروهای مسلح و هم افرادی هستند که به نوعی با مسئله سربازی درگیر هستند. در لایه ی بعدی مخاطبان عمومی تر می شود. به هرحال سربازی دغدغه گوشه ی ذهن تمام پسر ها در ایران است که مشمول خدمت سربازی می شوند. در واقع مخاطب پیرامونی ما تمامی جامعه پسرانی است که یکی از پنج دغدغه اصلی آنها سربازی اجباری است.
چگونه میتوان ناظر بر اینکه یک اتفاق مثبت بیفتد به تولید مستند پرداخت؟
انصاری: اینکه در مستند یک راه حل داشته باشیم. ما در این مستند دنبال راه حل بودیم. نباید در این مسائل دست روی نقاط افتراق گذاشت. چون اگر دست روی نقاط سیاه بگذاریم و بخواهیم از روی آن نقاط مسئله سربازی را درست کنیم، شاید جنجالی را به وجود می آورد. با توجه به شناختی که ما از نهادی که از آن مطالبه گری داریم شاید با این رویکرد اتفاق مثبتی نمی افتاد.
طرف دیگر ماجرا این است که شما علی رغم اینکه انتقاد می کنید یک راه حلی را هم ارائه دهید. که این راه حل در این مسئله وجود داشت. اگر این راه حل برای شرکت های دانش بنیان از سوی نیروهای مسلح وجود نداشت شاید لحن ما هم تغییر می کرد. حضرت آقا در جمع مستند سازان در سال ۹۶ فرمودند اینکه نقد وجود داشته باشد خوب است اما راه حلی هم بعد از آن ارائه شود. این چیزی بوده که ما در این مستند تلاش داشتیم به آن بپردازیم.
نگران این نیستید که پس از اکران مستند اتفاق نگران کننده ای برای شما یا مستندتان رخ دهد؟
انصاری: نگران هستم اما کاری نمی توان انجام داد. به طور مثال ما در روند تولید مستند با فردی که اسم ایشان را نمی آورم مصاحبه گرفتیم. ایشان از بچه های نیروهای مسلح بودند و تاکید داشتند که پیش از انتشار کار را ببینند و بعد اجازه پخش مصاحبه را بدهند. ما مستند را به ایشان نشان دادیم و علی رغم اینکه مستند لحن آرامی دارد ایشان ما را تهدید کرد که اگر از صوت و فیلم او استفاده شود پیگیرد قانونی دارد. ما مجبور شدیم که مصاحبه ایشان را حذف کنیم و بازیگری اضافه کنیم که عینا حرف هایی که ایشان زده بودند را بازی کند. به همین خاطر نمی دانم پس از انتشار چه واکنشی خواهد داشت.
به قسمت های بعدی این مستند فکری کرده اید؟
دزفولی: شخصا خیر! البته این را بگویم که مستندی هم با سفارش یکی از سازمان های هنری ذیل سپاه ساخته شده بود که هنوز منتشر نشده و نمی دانم که منتشر شود یا نه. این نشان دهنده ی این است که آسیب شناخته شده است و درباره آن کار میکنند تا مشکل را حل کنند و اینطور نیست که فقط همین مستند درباره سربازی ساخته شده باشد و یا یکی دو مستندی که قبلا ساخته شده. در دهه ۹۰ به خصوص یکی دو سال اخیر مستند هایی در این باره ساخته شده است. پس این بلوغ پیدا شده که ما در مسئله سربازی شاهد مشکلاتی هستیم. مستندهای دیگری ساخته شده که درون سازمانی است و برای حل این معضل در داخل نیروهای مسلح ساخته شده تا آسیب ها به صورت درونی نمایش داده و حل شود.
انصاری: مسئله سربازی مسئله ای است که ذهن بسیاری را درگیر خود کرده است. وقتی شما به نخبگان به این شکل اهمیت می دهی باعث می شود خیلی ها مسیر زندگی خود را طبق این قانون تغییر بدهند و به این سمت بروند که چگونه می توانند المان های نخبگی را کسب کنند. خود این مسئله که شما زمین را درست طراحی کنید باعث اتفاقات مثبت می شود. پاسخ قدیمی به یک سوال جدید بحران آفرین است ولی امروز شاهد این هستیم که نیروهای مسلح به سمت پاسخ های جدید برای سوال های جدید می رود.
در مورد عرضه و اکران این مستند هم می شود توضیح دهید؟
دزفولی: ان شاالله این مستند ظرف چند روز آینده در دانشگاه شریف رونمایی می شود و در حال پیگیری هستیم که آقای دکتر ستاری و یک نفر از عزیزان نیروهای مسلح در جلسه رونمایی مستند حضور داشته باشند و درباره موضوع گفت و گو و صحبت کنند و بحث خوبی شکل بگیرد . بلافاصله بعد از اکران مستند در دانشگاه های مختلف تهران آغاز می شود و اوج آنها در روز دانشجو خواهد بود. از حدود ۲۰ آذر هم در پلتفرم ها برای دسترسی عمومی عرضه خواهد شد و در نهایت امیدوارم که این مستند سال آینده بتواند از تلویزیون پخش شود. عزیزانی که خواهان ثبت نام برای اکران این مستند در دانشگاه ها و مراکز آموزشی خود هستند می توانند با شماره ۰۹۳۷۱۷۶۷۹۴۴ تماس حاصل نمایند. این کارهایی است که ما می توانیم برای مطرح شدن دغدغه سربازی جوانان و به خصوص نخبگان مطرح کنیم و من امیدوارم که به نتایج خوب و ملموس برسد و سرانجام بحث سربازی نخبگان در شرکت های دانش بنیان حل شود و به تعداد سهمیه قابل قبولی برسد.
برای مشاهده متن این مصاحبه در سایت خبرگزاری ایسنا می توانید اینجا را کلیک نمائید.
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو – فاطمه قربانی رضوان؛ مستند «صفر- یک» به کارگردانی مهدی انصاری در پی بررسی مسائل و مشکلات سربازی و ارائه راهکاری جهت حل مشکلات پیرامون آن است. این مستند در سیزدهمین دوره جشنواره فیلم عمار در بخش نقد درون گفتمانی نامزد دریافت جایزه نیز شده است. به بهانه ی رونمایی این مستند در هفته پیش رو در دانشگاه شریف با کارگردان اثر مهدی انصاری و تهیه کننده، سید مهدی دزفولی به گفتگو نشستیم.
ایده اولیه این مستند چگونه شکل گرفت؟
انصاری: بحث سربازی همیشه مسئله بوده است. سربازی یکی از دغدغه هایی است که باعث شده پسران مدام طول تحصیل خود را طولانی تر کنند از این جهت خیلی ها هستند که گوشه ذهنشان مسئله سربازی هست. بخصوص زمانی که بحث خودکشی و مهاجرت ها مطرح شد این قضیه را برای من جدی تر کرد که با گروه صحبت کنم و یک مستند در این باره بسازیم. زمانی که ما ساخت این مستند را شروع کردم تیم دیگری هم بودند که با آقای وحید اشتری می خواستند کاری درباره سربازی بسازند. به همین خاطر مسئله ای پیش آمد که ما چگونه به موضوع سربازی پرداخت و مطالبه گیری کنم و از چه زاویه ای می توان به این موضوع نگاه کرد.
افراد زیادی در این باره صحبت کرده اند. برخی معتقد بودند که به طور کل بحث سربازی حذف شود. از طرفی مسئول تصمیم گیرنده نیروهای مسلح است و مسلما مطالبه گری از نهاد های دولتی و حکومتی ظرافت هایی دارد. به همین دلیل اگر بخواهد مطالبه گری درستی انجام شود که باعث اتفاقی باشد باید خیلی دقیق تر به مسئله پرداخت کرد. صرف زدن تیتر و ساخت مستند های جنجالی اتفاق مثبتی را رقم نمی زند. به همین دلیل ما دست روی سوژه ای گذاشتیم که خود نیروهای مسلح آن را انجام داده و نتیجه گرفته است. ما در این مستند به مشکلات سربازی پرداختیم و برای آن راه حل ارائه داده ایم. درواقع نکته ی ما این است که نیروهای مسلح روشی را برای بخشی از جامعه ایجاد کرده که بازخوردهای مثبتی داشته است. حالا زمان آن است که این روش گسترده تر شود.
مستند شما از چه منظری به مسئله سربازی پرداخته است؟
دزفولی: ما 9400 شرکت دانش بنیان داریم که تا حدود یکی دوسال قبل آماری که برای پذیرش سرباز داشتند 500 نفر بود که حالا این آمار به 1500 نفر رسیده است. این آمار تنها برای شرکت هایی هست که در وسعت کوچک تری فعالیت می کنند. شرکت هایی مثل دیجی کالا که تعداد کارمندان بالایی دارد و نیروهای کلیدی آنها در سمت هایی که برایشان مهم است باقی بمانند و اگر به سربازی بروند روندی کاری شرکت دچار اختلال می شود این دغدغه را به وجود آورد که کاری تولید شود که این شرکت های دانش بنیان به شکل تخصصی بتوانند نیروهای خودشان را به عنوان سرباز در شرکت خود داشته باشند تا در آنجا مشغول به خدمت شوند و شرکت هم آسیب نبیند. نظام هم در این شرایط می تواند از آن سرباز با بهره وری بهتری استفاده کند. این دغدغه اصلی ما برای ساخت مستند بود.
مخاطب کانونی این مستند هم نیروهای مسلح و هم افرادی هستند که به نوعی با مسئله سربازی درگیراند. در لایه ی بعدی مخاطبان عمومی تر می شود. به هرحال سربازی دغدغه گوشه ی ذهن تمام پسر ها است.
البته نباید از تأثیر بر خانوادهها هم غافل شد؟
انصاری: بله؛ این موضوع تنها پسران را درگیر نمی کند. ما سوژه ای داشتم که سه فرزند داشت و باید خانم و فرزندانش را رها می کرد و به سربازی می رفت. این دغدغه از شروع ازدواج وجود دارد تا زمانی که به طور مثال فرد با سه فرزند باید به سربازی برود. البته یک قانونی آمده که این اتفاق برای افراد بالای 40 سال نیفتد. یعنی اگر بالای چهل سال و با سه فرزند باشید این اتفاق رخ نخواهد داد. این قانون خوب است اما تعداد افراد محدودی را شامل می شود. با این حال نه تنها آقایان بلکه خانم ها هم به نوعی با این مسئله درگیرند.
دزفولی: همینطور است. به هرحال این مسئله خانواده ها را هم تحت تاثیر قرار می دهد. بعلاوه اینکه مسئله سربازی باید به یک نقطه ی مشخصی حداقل برای نخبگان برسد. اگر قرار است که جامعه ی ما به سمت نقطه مشخص در بحث سربازی حرکت کند یک نقطه ی مهم آن همین جا است؛ یعنی نیروهایی که متخصص اند مورد توجه بیشتری قرار بگیرند. به طور مثال سوژه هایی که در مستند هم به آن اشاره شده است. فردی که دکتری دارد و برای مدرک پست دکتری به مشکل برخورده است. یا ما سوژه ای را داشتیم از اهواز، فردی که شرکت دانش بنیان داشت و طول تحصیل خود را به دلیل سربازی مدام طولانی تر کرده بود اما در نهایت زمان اعزام خطر تعطیلی شرکت برایش پیش آمده بود. این آسیب بسیار جدی است. به هرحال آن شخص عمر و جوانی خود را برای این کار گذاشته است و از طرفی شرکت دانش بنیانی که خدمات و محصولاتی را برای کشور داشته است از بین می رود.
حتی این مسئله، بحرانی برای نیروی کار آن شرکت دانش بنیان نیز محسوب می شود. به همین دلیل این کار ساخته شد. در حوزه سربازی هم تعداد مستندهای کمی ساخته شده است. در یک دهه اخیر شاید سه چهار مستند در این باره تولید شده است. این نشان از آن دارد که هنوز بعد از این همه مطالبه گری به نقطه مطلوب نرسیده ایم. به همین دلیل نیاز است که بحث سربازی در حوزه های مختلف مورد بررسی قرار گیرد. مستند صفر یک صرفا درباره سربازی نخبگانی است که در شرکت های دانش بنیان خدمت می کنند و قرار است به سربازی بروند و بحران های پیش روی آن ها مورد بررسی قرار می گیرد.
این مستند در سیزدهمین دوره جشنواره فیلم عمار در بخش نقد درون گفتمانی نامزد شده بود؛ چه تفاوتی بین مستند نقد درون گفتمانی با مستند سیاه نمایی وجود دارد؟ و چگونه مرز باریک این دو در این مستند رعایت شده است؟
انصاری: از لحاظ رویکرد انتقادی در مستند می توان دو روش را رقم زد. یک نوع که من در مستند اختاپوس با آن مواجه شدم، جنجال ها و درگیری های رسانه ای بود. این مستند درباره خودرو بود و ذات مافیای خودرو این نوع مستند را می طلبد. گاهی نیاز است در برخی سوژه ها جنجالی ایجاد شود و روی موضوعی پروژکتوری بیفتد تا فساد در آن مشخص شود. در این مستند یکی از مظنونین دادگاهی و یکی از آنها فراری شد. ولی در برخی مستند ها این اتفاق نمی تواند رخ دهد. اینکه شما جنجال کنید شاید بازخورد منفی از مستند به همراه داشته باشد. چون طرف مقابلی که از آن مطالبه می کنید احساس می کند که شما نیت خیری در بیان مسئله ندارید. به این دلیل که بعضی از این فضا برای شهرت بیشتر استفاده می کنند. مثلا ما می توانستیم روی بحث خودکشی ها تمرکز کنیم. من خبر دارم که یکی از دوستانم زیر نظر خود نیروهای مسلح درحال ساخت مستندی با این موضوع است. این نشان می دهد که نیروهای مسلح به این مسئله توجه دارد و به آن واقف است.
چگونه میتوان ناظر بر اینکه یک اتفاق مثبت بیفتد به تولید مستند پرداخت؟
انصاری: اینکه در مستند یک راه حل داشته باشیم. ما در این مستند دنبال راه حل بودیم. نباید در این مسائل دست روی نقاط افتراق گذاشت. چون اگر دست روی نقاط سیاه بگذاریم و بخواهیم از روی آن نقاط مسئله سربازی را درست کنیم شاید جنجالی را به وجود می آورد. با توجه به شناختی که ما از نهادی که از آن مطالبه گری داریم شاید با این رویکرد اتفاق مثبتی نمی افتاد.
طرف دیگر ماجرا این است که شما علارغم اینکه انتقاد می کنید یک راه حلی را هم ارائه دهید. که این راه حل در این مسئله وجود داشت. اگر این راه حل برای شرکت های دانش بنیان از سوی نیروهای مسلح وجود نداشت شاید لحن ما هم تغییر می کرد. حضرت آقا در جمع مستند سازان در سال 96 فرمودند اینکه نقد وجود داشته باشد خوب است اما راه حلی هم بعد از آن ارائه شود. این چیزی بوده که ما در این مستند تلاش داشتیم به آن بپردازیم.
اتفاقات پس از اکران این مستند را چگونه پیشبینی میکنید؟
در سه لایه می توان این را بررسی کرد. یکی اینکه برخی شرکت های دانش بنیان اصلا از این اتفاق مطلع نیستند که اگر در حلقه شرکت های دانش بنیان قرار بگیرند می توانند از این امکان که سرباز امریه شرکت خود شوند استفاده کنند. پس یک وجه تبلیغ این اتفاق است تا خیلی از جوانان نخبه ی ما از این مسئله آگاه شوند و به سمت ایجاد شرکت دانش بنیان بروند و فکر مهاجرت از کشور را فراموش کنند. پس این وجه مخصوص نخبگانی است که هنوز وارد فضای دانش بنیان کشور نشده اند و به این مسئله آگاهی ندارند.
لایه ی بعدی نیروهای مسلح هستند؛ وقتی این آگاهی بیشتر شود و به دنبال آن تقاضا بالا برود می تواند ظرفیت این جریان را افزایش دهد. طبیعتا این رویکرد برای کشور هم مناسب است زیرا از مهاجرت نخبگان جلوگیری می شود و برای بسیاری ایجاد شغل می شود. وقتی میدانی ترسیم می شود که فضای نخبگانی سربازی خود را در این فضا بگذرانند به مرور اتفاقات مثبتی را رقم می زند.
گام نهایی هم مسئله ای است که ما در انتهای مستند به آن اشاره کردیم که آیا خون بچه های دانش بنیان رنگین تر از بقیه است؟! . شاید افرادی باشند که تحصیلاتی نظیر دکتری نداشته باشند اما در جای دیگری تخصص و حرفه ای او بتواند مفید باشد. پس باید گفتمانی حول محور سربازی تخصصی شکل بگیرد.
دزفولی: همینکه رسانه ها بتوانند جریان خوبی را پیش ببرند و مکمل بحث مستند ها شوند شاهد اتفاقات بهتری خواهیم بود. زیرا اگر مستند صرفا خودش بخواهد یک حرفی را بزند ظرفیت محدودی دارد. زمانی که ظرفیت رسانه ها به این مطالبات افزوده می شود اتفاق تبدیل به یک گفتمان اجتماعی می شود. ان شاالله در روزهای پیش رو این مستند رونمایی و در دانشگاه ها اکران می شود.
چرا سراغ مسائلی میروید که دغدغه ای خاص را مطرح میکند؟ علیالخصوص که در مستندهای اخیر شما مشکلات و فشارهایی هم پیش آمد؟
پرداخت به مسائل راهبردی و کلان برای من جذاب و دغدغه ی همیشگی من بوده است. مثلا در مستند کاپرا کجاست از دیدگاه کلان به مسئله سینما پرداختیم. یا پس از مستند اختاپوس که درباره مسائل خودرو بود مسائل و مشکلات بسیاری به وجود آمد اما دوباره این پیشنهاد شد که مستند دیگری هم ساخته شود. اما من قبول نکردم که سراغ ساخت اختاپوس2 بروم. حتی در لحن مستند صفر یک هم این فشارها تاثیر داشت. این فشارها تاثیر دارد اما یکسری مباحث اعتقادی و اتفاقات خوبی که رخ می دهد باعث ادامه دار شدن مسیر می شود.
نگران این نیستید که پس از اکران مستند اتفاق نگران کننده ای رخ دهد؟
نگران هستم اما کاری نمی توان انجام داد. به طور مثال ما در روند تولید مستند با فردی که اسم ایشان را نمی آورم مصاحبه گرفتیم. ایشان از بچه های نیروهای مسلح بودند و تاکید داشتند که پیش از انتشار کار را ببینند و بعد اجازه پخش مصاحبه را بدهند. ما مستند را به ایشان نشان دادیم و علارغم اینکه مستند لحن آرامی دارد ایشان ما را تهدید کرد که اگر از صوت و فیلم او استفاده شود پیگیرد قانونی دارد. ما مجبور شدیم که مصاحبه ایشان را حذف کنیم و بازیگری اضافه کنیم که عینا حرف هایی که ایشان زده بودند را بازی کند. به همین خاطر نمی دانم نیروهای مسلح پس از انتشار چه واکنشی خواهد داشت.
به قسمت دوم مستند فکر کرده اید؟
ایده ی خاصی برای قسمت دوم این مستند ندارم چون میدانم قصه ی خودکشی سربازان را یکی از دوستانم با خود نیروهای مسلح درحال تولید است و بعید می دانم رسانه ای شود و درون سازمانی است. از طرفی وقتی ما می دانیم که مجموعه ای به مشکل مطلع است و درباره آن کار می کند لزومی ندارد درباره آن سروصدا کنیم. به همین خاطر سراغ این مسئله نمی روم. اما مسئله سربازی از حوزه اقتصادی قابل بررسی است. چون اقتصاد کشور در حال ضربه خوردن است.
دزفولی: مستندی هم با سفارش یکی از سازمان های هنری ذیل سپاه ساخته شده بود که هنوز منتشر نشده و نمی دانم که منتشر شود یا نه. این نشان دهنده ی این است که آسیب شناخته شده است و درباره آن کار میکنند تا مشکل را حل کنند. در دهه 90 به خصوص یکی دو سال اخیر مستند هایی در این باره ساخته شده است. پس این بلوغ پیدا شده که ما در مسئله سربازی شاهد مشکلاتی هستیم.
انصاری: مسئله سربازی مسئله ای است که ذهن بسیاری را درگیر خود کرده است. وقتی شما به نخبگان به این شکل اهمیت می دهی باعث می شود خیلی ها مسیر زندگی خود را طبق این قانون تغییر بدهند و به این سمت بروند که چگونه می توانند المان های نخبگی را کسب کنند. خود این مسئله که شما زمین را درست طراحی کنید باعث اتفاقات مثبت می شود. پاسخ قدیمی به یک سوال جدید بحران آفرین است ولی امروز شاهد این هستیم که نیروهای مسلح به سمت پاسخ های جدید برای سوال های جدید می رود.
در ارتباط با فرم مستند بفرمایید. چقدر از تصاویر ارشیوی استفاده شده است؟
انصاری: یک چالشی که برای من مستند ساز همیشه وجود داشته این بوده که یک مستند با چند سوژه چگونه می تواند جمع شود. این برای من کار سختی بود که پنج شش سوژه ی صددرصد جدا از هم که در نقطه ای اشتراک دارند را چگونه می توان به یکدیگر ربط موضوعی داد. ما در مستند 5 سوژه داریم که به تک تک آنها پرداخت کردیم و کارشناسانی که در یک فرم جدید ایستاده اند و بازیگری که نماینده ی نیروهای مسلح است و حرف هایی که می زند عین حرف های مصاحبه شونده قبلی ما است که اجازه انتشار صوت و تصویرشان را ندادند. اینها افرادی هستند که می توانند به این قصه نگاه تحلیلی داشته باشند. آرشیوی که ما در این مستند استفاده کردیم صرفا آرشیوهای سربازی بوده است. فضای بسته ای بود که به ما اجازه نمی داد برای تصویربرداری به پادگان برویم به همین دلیل صرفا تصاویری که از سربازها و پادگان استفاده می شود تصاویر آرشیوی است.
دزفولی: ان شاالله هفته آینده در دانشگاه شریف رونمایی کار را داریم. بلافاصله اکران مستند در دانشگاه های مختلف تهران آغاز می شود. از حدود 20 اذر هم در پلتفرم ها برای دسترسی عمومی عرضه خواهد شد.
نمایشگاه عکس پیدای [نا]پیدا، مجموعه عکس های من از اماکن مقدس ادیان ابراهیمی در ترکیه، مجارستان، آلمان و فرانسه از 28 مهرماه تا 5 آبان 1401 در گالری شماره 2 فرهنگسرای هنر برگزار می شود و حضور برای علاقمندان آزاد است.
جزئیات برگزاری این نمایشگاه عکس، در کارت دعوتی که در بالا مشاهده می کنید قید شده است.
فیلم مستند «زمزمه های گمشده در دوردست» از تولیدات واحد مستند موسسه سوره سینمای مهر، موفق به کسب سه جایزه ی بهترین نویسندگی (فیلم های مستند بلند)، بهترین تصویربرداری و بهترین طراحی صدا، از جشنواره بین المللی فیلم پنج قاره ونزوئلا شد.
جشنواره بین المللی فیلم پنج قاره که امسال نیز بصورت آنلاین برگزار می گردد جشنواره ای است که بصورت ماهانه آثار منتخب از سینمای جهان که در آن فیلم های بلند، کوتاه، کلیپهای ویدئویی، سریالهای اینترنتی و ویدیوآرت را از سراسر جهان گرد هم میآورد تا برای جوایز مختلف جشنواره به رقابت بپردازند. لازم به ذکر است پخش بین المللی این فیلم بر عهده واحد پخش و بازرگانی بین الملل سوره است.
برای مشاهده خبر در سایت جشنواره می توانید اینجا را کلیک نمائید.
سیدمهدی دزفولی معاون جریانسازی مرکز مستند سفیرفیلم در گفتگو با خبرنگار مهر درباره هفته فیلم سفیر که به مناسبت اکران پنج مستند منتشر نشده و تازه تولید شده سفیرفیلم از ۲۲ تا ۲۶ مرداد امسال در حوزه هنری، سالن استاد مهرداد اوستا برگزار میشود، گفت: هفته فیلم سفیر، اولین بار است که برگزار میشود، هدف از آن اکران محدود مستندهایی از سفیرفیلم است که به تازگی به اتمام رسیدهاند و هنوز رونمایی و انتشار رسمی نیافتهاند. از همین رو قرار است برای اعضای باشگاه مخاطبان سفیرفیلم و کارشناسان حوزه مستند اکران شود و در واقع مراسمی نیمه عمومی محسوب میشود. هدف از این کار هم در واقع ارتباط گیری دو طرفه میان تولید کنندگان آثار مستند در سفیرفیلم با مخاطبان خود است و اینکه علاقمندان به مستندها عضو باشگاه مخاطبان سفیرفیلم شوند، بتوانند از این طریق مستندهای جدید این مرکز مستندسازی را ببینند و ارتباط خوبی میان تولید کنندگان آثار مستند و علاقمندان به این محصولات برقرار شود.
وی مطرح کرد: ما دو مستند با موضوع انقلاب جنسی در غرب داریم، یک مستند با موضوع ورزشی و دو مستند هم با موضوع عدالت خواهی. در مجموع پنج مستند داریم که زمان هر مستند هم حدوداً بین چهل دقیقه تا پنجاه و پنج دقیقه است.
دزفولی با اشاره به حضور کارشناسان در این مراسم توضیح داد: ما از چهرههای مرتبط با هر کدام از این موضوعات دعوت کردهایم تا به این اکرانها بیایند و نظرات خود را بگویند. مثلاً برای موضوعات انقلاب جنسی خدمت آقای لاور هستیم و برای موضوعات عدالت خواهی احتمالاً در خدمت آقای امین سلیمی و یکی دیگر از دوستان خواهیم بود. ضمن اینکه هدف ما این است که این برنامه را هر سال در تابستان داشته باشیم.
وی در بخش دیگر از صحبتهایش بیان کرد: مستند در ایران متاسفانه با کم مهری مواجه است و خیلی به آن بها داده نمیشود. چند سالی هم هست که دیگر برای مستندها رونمایی هم گرفته نمیشود، مستقیماً مستندها به پخش تلویزیونی می رسند، پخش میشوند و تمام! گویی قرار نیست مخاطبان مستند حرفهای خود را بزنند، تولید کنندگان هم حرفهای آن را بشنوند و برای مستندها اتفاقات مهمی رخ دهد! هدف ما این است که برای مستندها ارزش بیشتری قائل شویم و کاری کنیم که درباره مستندها حرف زده شود، خطای آنها کم شود، با سلیقه و نظر مخاطبان هماهنگتر باشد، تولیدکنندگان نیز بتوانند مستقیماً با مخاطبیان خود حرف بزنند و این ارتباطات جدی تر و عمیقتر شود. سینمای مستند سینمای مهم و اصیلی است و ظرفیتهای زیادی دارد که متاسفانه بالفعل نمیشود و گویا بی سرپرست مانده است! اینکه این سینمای مستند جدی گرفته شود و ظرفیتهای آن شناخته شود بسیار مهم است.
برای مشاهده اصل خبر در خبرگزاری مهر اینجا را کلیک نمائید.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادیو گفت و گو؛ سید محمد مهدی دزفولی ( مستندساز و نویسنده) با برنامه «گفتگوی فرهنگی» در مورد فراز و فرودهای مستند سازی در ایران مصاحبه کرد.
دزفولی اظهار کرد: مستند سازی در ایران در سالهای اخیر با چالشهایی مواجه شده است. معیشت مستندسازان و کم توجهی به آثاری که تولید میشود، بازار، اکران، پخش و رسیدن به دست مخاطب مشکلاتی است که مستند ساز با آن مواجه است.
وی عنوان کرد: اتفاق خوب این است که در مستند سازی در یک دهه اخیر نهضتی آغاز شده که نسل جدید از آن استقبال کرده است و در جشنوارهها تعداد آثار بالا نشان دهنده نهضت جدید در این زمینه است. کارهای جدی مثل مستندهای اجتماعی، تاریخی و حتی مستند اقتصادی و فرهنگی تولید میشود و اتفاقاتی که در جشنوارههای خارج از کشور میافتد اتفاقات خوبی است، ولی همچنان مشکلاتی وجود دارد مثلاً در جشنواره فجر توجه ویژه به مستند نمیشود وقتی توجه نباشد نشاندهنده این است که اهمیت ندارد.
دزفولی با بیان اینکه در زمینه آموزش مستند ضعیف هستیم اظهار داشت: در مراکزی که کار آموزشی میکنند، اساساً کار مستند نمیشود؛ یعنی آموزش در مستند ضعیف است. در سفیر فیلم پنج دوره آموزشی تحت عنوان مکتب باقری انجام میشود و یک مکتب کلاهدوز هم دارد که کار آیتم سازی و مستند کوتاه میکند که هر دوره حدود یک سال طول میکشد که به خروجی برسند و موضوعاتی انتخاب میشود که جنجالی باشد و به موضوعات روز هم بپردازد و بحث آموزش مبتنی بر تولید دارند.
وی خاطر نشان کرد: خانه مستند کار آموزشی نمیکند و صرفا یک بنگاه تولید کننده است که اینها ضعف است که نمود آن در کیفیت فیلمها نشان داده میشود و این زنگ خطری برای ما است.
دزفولی بیان کرد: چالش در مستندسازی ایران این است که یک سری سوژه وجود دارد مثل امنیتی، سیاسی و... که اجازه ساخت به آنها داده نمیشود. به خاطر حالت خاصی که مستند دارد هر موضوعی برای مخاطب جذاب نیست و باید موضوع کشش داشته باشد.
دزفولی در پایان گفت: وقتی مراکز تخصصی کارشان را درست انجام نمیدهند و افراد مقطعی هستند تاثیراتش را میبینیم. ما در حوزه مستند نگاه تخصصی نداشتیم و باعث ایجاد وضعیت آشفته شده است در بخش مستند در مدیریت و نگاه از بالا آشفتگی وجود دارد که باعث هرج و مرج میشود.
برای مشاهده این گزارش در سایت رادیو گفت و گو می توانید اینجا را کلیک کنید.
روز دوشنبه 6 دی ماه 1400 با شرکت در برنامه گفت و گوی فرهنگی رادیو «گفت و گو» پیرامون فراز و نشیب های مستند سازی در ایران، نکات و مطالب خودم را در این 12 سال تجربه پیرامون مستندسازی در ایران بیان کردم و سعی کردم آسیب شناسی به نسبت خوبی انجام دهم.
چنانچه علاقمند هستید نکات و صحبت های من را در این برنامه بشنوید می توانید اینجا را کلیک کنید.
مستند زمزمه های گمشده در دور دست، از تولیدات مرکز مستند حوزه هنری به کارگردانی منصور فروزش و تهیه کنندگی سید محمد مهدی دزفولی و منصور فروزش در پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت به نمایش در می آید.
این مستند درباره پناهجویان غیر قانونی ایرانی در اروپا هست و در پلتفرم های نماوا، هاشور و جشنواره سینما حقیقت به نمایش در می آید.
مستند «زمزمههای گمشده در دوردست» به واکاوی مسأله پناهجویان میپردازد؛ پناهجویانی که در ادامه میبینند تصور ابتدایی آنها با آرمانشهرشان متفاوت است.
خبرگزاری مهر - گروه هنر- زهرا منصوری: حالا ۶ سال میگذرد از آن روزی که آب، آیلان را به درون خود کشید، کودکی که همه عمر سه ساله او از تمام سالهای جنگ در سوریه کمتر بود اما به وسعت یک اقیانوس غم در دل داستانش داشت، آب قصه او را به بیخ تا بیخ جهان برد تا تصویر کودک بیجانی که به سینه در ساحل افتاده است در شبکههای اجتماعی دست به دست شود و همه بدانند این پایان زندگی و رنج کودکی بود که والدینش برای یافتن فردایی بهتر به دل دریا زده بودند؛ مدیترانه گاهی همینقدر بیرحم است، هم اوست که بارها واژگونی قایقهای حامل انسانها را به خود دیده و خم به ابرو نیاورده است.
چه کسی میداند درون این قایقها چند جوان، چند مادر، چند پدر و چند آیلان بودند؟ تمام قصه رنگ به رنگ آنها بی آنکه گرهای در کار این جهان بیفتد در درون همان اقیانوس مدفون و مسکوت مانده است.
همه اینها را گفتم که بگویم این نزدیکترین تصویر به مسأله پناهجویی است که در ذهن ما نقش بسته است؛ موضوعی که حالا در رسانههای رسمی هم پررنگتر شده و هر از گاهی داستان پناهجویان بر صدر اخبار مینشیند.
پیادهروی ممتد، خطر، سرما، دویدن در جنگل، قاچاقبر، مدیترانه، گاهی غرقشدگی و رنج و رنج و رنج کلیدواژههایی است که پناهجویان نه تنها با آن آشنا هستند که آن را درک کردهاند که حتی خاطره این درد گاهی تا سالها پس از اقامت هم در یادشان میماند.
منصور فروزش در مستند «زمزمههای گمشده در دوردست» به کمپ صربستان رفته تا به کنکاش این مسأله از زبان پناهجویان بپردازد؛ پناهجویانی که از سختیهای این روش از خروج از کشور میگویند.
«زمزمههای گمشده در دوردست» چند روز پیش با حضور حمیدرضا آصفی سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه، منصور فروزش کارگردان، سیدمحمدمهدی دزفولی تهیهکننده و یاسر فریادرس مدیر مرکز مستند سوره در خبرگزاری مهر رونمایی شد.
چقدر درباره این آدمها نمیدانیم!
منصور فروزش در ابتدای این مراسم بیان کرد: درگیری با داستان مهاجرت برای من از سال ۲۰۱۴ شروع شد، آن زمان به پاریس رفته بودم که به یکباره در جاهای مختلفی از آنجا زاغههایی را دیدم و از وجود آنها تعجب کردم چون ما تصویر متفاوتی از پاریس در ذهن داریم وقتی جستجوی کردم، دیدم این مسأله عمیقتر از این حرفهاست مثلاً دیدم در کنار خیابان تختهای دو نفره وجود دارد و افراد در خیابان میخوابند، وقتی پیگیری کردم به این نتیجه رسیدم که تعداد زیادی از این افراد پناهجو هستند و متوجه شدم که این موضوع چقدر به زندگی ما نزدیک است و در عین حال ما چقدر درباره شرایط این آدمها نمیدانیم. ضمن اینکه چهار سال پیش برای تحصیل به مجارستان رفتم، به موضوع نزدیکتر شدم و تصمیم گرفتم مستندی بسازم که طی آن هم تعهد اخلاقی نسبت به خودم داشته باشم و هم با نگاهی فارغ از نگاه ژورنالیستی فیلمی بدون قضاوت بسازم.
وی افزود: در حال حاضر مسأله پناهجویی در اروپا فرق کرده و از یک مسأله حقوق بشری به مسأله امنیتی تبدیل شده است به طوری که در برخی از کشورها حتی اگر یک بطری آب به یک پناهجو بدهید، ۶ ماه زندانی میشوید.
این مستندساز ادامه داد: من برای ساخت این اثر به ۱۵ کشور نامه زدم و در نهایت صربستان اجازه داد در یک زمان محدود در آنجا باشیم. ما به شهر کوچکی به نام «شید» رفتیم که کمپی در آنجا بود. آن کمپ شرایط خوبی نداشت فضایی مثل فضای پنجاه شصت سال پیش داشت و امکانات چندانی نداشت. برای مثال در آن سه هفته که در آنجا بودم هفت نفر مردند، یکی از آنها برای اینکه به صربستان برسد زیر قطار پنهان شده بود اما برق جانش را گرفته بود. دیگری ایرانی بود که میخواست پیاده به اروپا برود و فکر میکرد به این نحو به آنجا میرسد اما در میان راه یخ زده بود. در کمپ افغانها هم شرایط بدی وجود داشت مثلاً وقتی به کمپ آنها رسیدیم دیدیم که یکی سر دیگری را بریده است. شرایط کاملاً عصبی بر آنجا حاکم بود و افراد بر خلاف تصوراتی که از کمپ داریم در شرایط استرسآوری بودند. با این حال من تلاش کردم در «زمزمههای گمشده در دورست» افراد را قضاوت نکنم و کسی را قانع نکنم تا آسیبی به آنها وارد نشود.
آصفی: به ابعاد انسانی پناهجویی پرداخته شود
در ادامه حمیدرضا آصفی سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه درباره لزوم ساخت آثار مستندی از جنس «زمزمههای گمشده در دوردست» اظهار کرد: به نظرم مقوله پناهجویی مقولهای است که باید به آن پرداخته شود نه از این جهت که فرض کنیم در اینباره بیشتر نگرانی امنیتی و سیاسی وجود دارد بلکه از این منظر که در آثار به ابعاد انسانی این مساله پرداخته شود به هر حال برخی از هموطنان ما به این مسیر میروند.
آصفی: باید بدانیم که مساله پناهجویی با مساله مهاجرت متفاوت است چون ما ایرانیهای مهاجر کم نداریم، خیلی از آنها باعث افتخار ایران هستند. در شرع مقدس هم اینکه کسی هجرت کند منع نشده است، ما پزشکان، فعالان اقتصادی و دانشجویان زیادی داریم که مهاجرت کردهاندوی تأکید کرد: باید بدانیم که مساله پناهجویی با مساله مهاجرت متفاوت است چون ما ایرانیهای مهاجر کم نداریم، خیلی از آنها باعث افتخار ایران هستند. در شرع مقدس هم اینکه کسی هجرت کند منع نشده است، ما پزشکان، فعالان اقتصادی و دانشجویان زیادی داریم که مهاجرت کردهاند، خیلی از این پزشکان گاهی به ایران میآیند و خدمات مجانی میدهند آنها به این دلیل که احساس کردند زندگی در خارج از ایران برایشان مناسبتر است، مهاجرت کردهاند و نظام هم با آنها مسأله ندارد. گرچه ما ترجیح میدادیم آنها هم در ایران باشند اما به هر حال انتخاب کردند به خارج از ایران بروند اما مقوله پناهجو فرق میکند.
این کارشناس مسائل بینالمللی افزود: طبق آمار سازمان ملل چیزی حدود یک در هزار افراد در دنیا پناهجو هستند که این عدد، عدد کمی نیست. پنج کشور در صدر این آمار قرار دارند؛ سوریه، میانمار، ونزوئلا، سودان جنوبی و افغانستان، این پناهجویان به دلایل مختلفی از کشور میروند برای مثال در سوریه قبل از اینکه جنگ به وقوع بپیوندد مهاجرت به دلیل کم آبی شروع شده بود. بخشی از مشکلات سوریه به دلیل کمبود آب بود به طور کلی مشکلات اقلیمی در برخی جاها باعث میشود مردم از آن کشورها خارج شوند. از سوی دیگر بیپولی، جنگ، مشکلات اقتصادی و … هم باعث این امر میشود. در کشور ما مشکلات بیکاری، گرانی، تبعیض در برخی جاها و… مسالهای است که باعث خروج از کشور میشود. مثلاً برخی احساس میکنند در کشور رانت وجود دارد اما این موضوع در کشور کم است و یکی از عوامل پناهندگی نیست، اما مشکل اینجاست که آنهایی که به این دلایل از ایران میروند شرایطشان بهتر نمیشود که بدتر میشود. من هم شرایط بد آنها را دیدهام، مثلاً در استرالیا وضع بدتر است. خیلی از درخواستهای پناهجویان پذیرفته نمیشود و به کشور خود بازگردانده میشود.
آصفی اظهار کرد: در همین مدیترانه که یکی از معابر پناهندگان است سالی نزدیک به ۱۰ هزار نفر غرق میشوند حتی آنهایی که پناهندگی میگیرند شرایطشان خوب نمیشود در نهایت شبیه به آنچه میشوند که در ایران بودند، یادم است وقتی در پاریس بودم چندین نفر مراجعه و درخواست کردند که کارهایشان را درست کنیم تا به ایران بازگردند. همیشه جواب ما به آنها (که جواب نظام بود) این بود که شما مشکلی ندارید، همین که پشیمان شدید کافی است. آنها میدیدند آن کشوری که قصد پناهندگی به آن را داشتند، بهشت موعود نیست، آن گمشدهای نیست که در پیاش بودند.
آصفی: اکثر آنهایی که به صورت پناهندگی از کشور رفتند پشیمان هستند اما خیلی از آنها خجالت میکشند که برگردند در حالی که بازگشت به کشور اصلاً خجالت ندارد. امیدوارم توجه جدی به این مقوله شودوی ادامه داد: به هر حال باید بپذیریم که اگر کسی نخبه باشد و ثروتی داشته باشد، پناهندگی نمیگیرد. مثلاً اگر یک پزشک معتبر باشید، دانشگاههای خارج از کشور به شما پذیرش میدهد. عمدتاً آن قشری که دنبال پناهندگی میروند فاقد کیفیتهای مورد نظر کشور مقصد هستند به همین ترتیب هم خیلی زود سرخورده میشوند. خیلی از آنها بعد از پناهندگی پنج نفره در یک جای بیست سی متری با کمترین درآمدی زندگی میکنند که اگر در ایران بودند بیشتر از این را در میآوردند، البته نظام هم باید به فکر باشد با این حال من شاهد بودم که در وزارت خارجه دوستان تلاش کردند اعتماد به وجود بیاورند به این نحو که در صورت بازگشت افراد به ایران، مشکلی برایشان پیش نیاید.
سخنگوی پیشین وزارت امورخارجه تصریح کرد: این موج مهاجرت، پناهندگی و آوارگی در دنیا ادامهدار است و اروپاییها نگران هستند به ویژه با شرایطی که برای افغانستان و سوریه به وجود آمده است البته عامل این موضوع هم خود اروپاییها و آمریکاییها هستند که جای بحثش اینجا نیست اما یکی از عوامل بروز این مشکلات، سیاستهای آنهاست اما وقتی موج مهاجرت پیش میآید تازه به فکر میافتند. باید بگویم اکثر آنهایی که به صورت پناهندگی از کشور رفتند پشیمان هستند اما خیلی از آنها خجالت میکشند که برگردند در حالی که بازگشت به کشور اصلاً خجالت ندارد. امیدوارم توجه جدی به این مقوله شود.
وی در بخش دیگر از صحبتهایش با اشاره به وضعیت پناهجویان ایرانی در کشور امارات گفت: ایرانیهایی که در این کشور هستند حتی اگر کارگر باشند کارشان مورد نیاز اماراتی هاست البته که اکثر ایرانیان آنجا طبقه متوسط به بالا هستند. اما هندیها در آنجا وضعیت بدی دارند به طوری که ده نفر در یک اتاق به سر میبرند، بنگلادشیها و.. هم همین وضع دارند. به نظرم در کشور باید چرخ تولید بچرخد تا تولید راه نیفتد و اقتصاد قوی نشود این روند ادامه دارد. در کل دنیا تعداد پناهجویان ایرانی کم هستند اما برای بهبود این روند باید کار فرهنگی و تبلیغی شود و وضع معیشت بهبود پیدا کند.
فروزش در ادامه صحبتهای آصفی مطرح کرد: حتی سی سال پیش آلمانیها به مجارستان پناهنده میشدند که به خاطر معیشت بود.
آصفی هم با بیان اینکه در برخی از کشورها به پناهجویان نگاه درجه دو دارند، توضیح داد: آن نگاه درجه دو خیلی آزاردهنده است در حالی که اروپاییها از حقوق بشر حرف میزنند اما ته دلشان عمیقأ ضد خارجی هستند.
سپس فروزش گفت: گاهی اوقات سیستمی هم عمل میکنند. در آماری که «کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان» داده آمده است که آنها برای تمام بچههایی که در کمپها هستند مدرسه درست کردهاند این در حالی است که اکثر این مدارس به زبان آن کشور اداره میشوند و بچههای پناهنده نمیتوانند به زبان آنها حرف بزنند. یعنی گرچه آماری که ارایه میدهند درست است اما این مدارس در اجرا پاسخ نمیدهد.
آنها که میروند اما به آرمانشهرشان نمیرسند
در بخش دیگر از این مراسم سید محمدمهدی دزفولی تهیهکننده مستند «زمزمههای گمشده در دوردست» هم اظهار کرد: سال ۹۸ بود که این بحث مطرح شد که مستندی درباره مهاجران غیرقانونی ساخته شود. روند پناهندگی تا قبل از کرونا اوج گرفته، موج مهاجرانی ایرانی زیاد و تبدیل به معضل شده بود بنابراین این احساس را داشتیم که باید کار جدی صورت بگیرد اما در کشور ما متأسفانه به این موضوع پرداخته نمیشد. با همه این حرفها کارهای اولیه ساخت مستند شروع شد، آن موقع آقای فروزش در خارج از کشور ساکن بودند. کار به نتیجه رسید و دوستان حوزه هنری تقبل کردند کار جریان پیدا کند. طبق آمار هر سال رقم قابل توجهی از ایرانیها به خاطر مشکلات معیشتی از ایران میروند و بعضاً به آن آرمانشهر موردنظرشان نمیرسند یا در آن کشورها به جایگاهی پایینتر از آنچه که در ایران بودند، میرسند یا درجا میزنند.
فریادرس: باید ببینیم رسانه در بحث آگاهی دادن درباره مهاجرت و پناهندگی چهکاری میتواند کند؟ به نظرم رسانه باید درباره این امر مختصات دقیق به افراد ارایه بدهد تا با تصمیمگیری درست دست به مهاجرت بزنندوی ادامه داد: بنابراین باید به این مسأله از زوایای مختلف بپردازیم که چرا برخی فکر میکنند اگر از ایران بروند شرایط بهتر میشود از همین رو در این مستند سعی شد به بخشی از واقعیت پرداخته شود. من امیدوارم وقتی «زمزمههای گمشده در دوردست» عرضه میشود، حرف کار شنیده شود. احتمالاً با فروکش کردن وضعیت کرونا باز هم شاهد موج جدید مهاجرت باشیم دغدغه اصلی ما هم شنیده شدن حرف این مستند و تلاش ما این است که به همین قسمت خلاصه نشود و کارهای دیگری در همین زمینه تولید کنیم.
سپس یاسر فریادرس مدیر مرکز مستند «سوره» هم توضیح داد: تمرکز ما در مرکز مستند سوره روی کارهای اجتماعی است که یکی از این کارها را آقای فروزش ساخت. باید ببینیم رسانه در بحث آگاهی دادن درباره مهاجرت و پناهندگی چهکاری میتواند کند؟ به نظرم رسانه باید درباره این امر مختصات دقیق به افراد ارایه بدهد تا با تصمیمگیری درست دست به مهاجرت بزنند، برخی نمیدانند در آن سوی مرزها چه خبر است و در ذهن خود مدینه فاضله میسازند این در حالی است اگر خوب توضیح دهیم شاید در تصمیمگیریها موثر باشیم. «زمزمههای گمشده در دورست» مقدمهای از مختصات کلی از یک وضعیت است ما اگر در طول این مستند تنها با یک نفر همراه میشدیم این مختصات ارایه نمیشد. من دوست دارم ساخت مستندهایی از این دست ادامهدار باشد و در ادامه سرنوشت افرادی که در این مستند با آنها صحبت شده را ببینیم.
در ادامه فروزش بیان کرد: میخواهم کمی صریحاً صحبت کنم؛ در ایران به واسطه اینکه همه چیز سیاسی میشود، با مقولات برخورد دیگری میشود مثلاً گرچه در آن سوی مرزها هم گرانی هست اما در اینجا به دلیل ملاحظات سیاسی به محض بالا رفتن قیمت یک کالا، این موضوع به یکباره تیتر یک رسانهها میشود. ما در ایران به این دلیل که همه چیز سیاسی میشود، تعارف میکنیم درباره برخی چیزها صحبت کنیم. حتی موقع ساخت فیلم با دیوارهایی مواجه میشویم که میگویند از اینجا آن طرفتر نروید، به یکباره بحث محدود و تنها بخشی از یک تصویر کلی دیده میشود. این در حالی است که جامعه ما هم به نظر اجتماعی درک بالایی دارد و هم اینکه در دورانی هستیم که باید نگاه انتقادی داشته باشیم، نباید با برخی از موضوعات تعارف داشته باشیم.
فروزش: به هر حال این بخش از افراد آسیب پذیر هستند و به هر دلیلی تصمیم به خروج گرفتهاند. تردید ندارم که بخش زیادی از آنها اگر میدانستند چه اتفاقی برایشان رخ میدهد، نمیرفتند. این اتفاق نتیجه چندین دهه حرف نزدن و تعارف کردن استوی افزود: نفوذ فرهنگی ایران گسترده است ما هم این را میدانیم ولی این کشور هم یک سری نقاط دارد که باید با نگاه انتقادی به آن برخورد شود. متاسفانه چیزی که شخصاً به آن برخوردم این بود که شما راحت میتوانید درباره بیابانهای ایران صحبت کنید اما درباره ۱۸ هزار کودکی که در اروپا گم شدهاند نه. هیچ نگاهی و هیچ حمایتی نیست؛ از این باب که ما انگشتمان را روی موضوعات بگذاریم. کمیسیون حقوق کودکان میگوید بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ چیزی حدود ۱۸ هزار کودک در اروپا گم شدهاند، هیچکس نمیگوید هفتاد درصد کیسهای پناهندگی در اروپا ریجکت قطعی میشوند. به هر حال این بخش از افراد آسیب پذیر هستند و به هر دلیلی تصمیم به خروج گرفتهاند.
این مستندساز تأکید کرد: تردید ندارم که بخش زیادی از آنها اگر میدانستند چه اتفاقی برایشان رخ میدهد، نمیرفتند. این اتفاق نتیجه چندین دهه حرف نزدن و تعارف کردن است. امیدوارم زنده باشیم و کار را ادامه بدهیم. من حقیقتاً به عنوان کسی که کار را کارگردانی کردهام دنبال هیچ اعتباری از این کار نبودم. حتی گفتهام لینک مستقیم فیلم را به نمایندگان مجلس و وزیر بفرستید تا تصمیم بگیرند. من بارها خواهش کردهام که فقط درباره مسأله پناهندگی بدانند و موضوع پناهجویان را ببینید. در این هفته متوجه شدم چهار مجموعه بالادستی در حاکمیت در این باره کار تحقیقاتی کردهاند، جالب است که نمیدانند بقیه مجموعهها همین کار را کردند. باید یک خرد جمعی باشد که منتقدانه درباره موضوع بحث و راهکاری پیدا شود. من میدانم که این وظیفه من بهعنوان مستندساز نیست، من مصلح اجتماعی نیستم که بخواهم تصمیم بگیرم ما تنها تصویری را نشان دادیم و علامت سوالی روی یک مسأله میگذاریم تا مردم موضوع را ببینند.
نمیخواستم قضاوت ژورنالیستی داشته باشم
کارگردان مستند «زمزمههای گمشده در دوردست» در ادامه درباره پرداختن کمرنگ به «چرایی» اقدام پناهجویان برای گریز از کشور خود در این مستند، توضیح داد: اینکه چرا در مستند و درباره این شخصیتهای خاص به این سوال نپرداختهایم که چرا اقدام به مهاجرت کردهاند، به این دلیل است که این امر کار من این نبوده است. وقتی که ما بخواهیم بحث «علت» را مطرح کنیم، باید دست به تحلیل بزنیم که چرا یک سری از آدمها تصمیم به این کار میگیرند و تن به این سختیها میدهند. من به این «علت» نپرداختم، چرا که بلافاصله پشت آن «تحلیل» مطرح میشد. یا باید میگفتم که کشور ما شرایط نابسامانی دارد و به همین دلیل این افراد پناهنده شدهاند، یا باید بگویم شرایط خوب است و اینها اشتباه کردهاند که رفتهاند. یعنی به محض پرداختن به علت، ناگزیر از قضاوت ژورنالیستی درباره این افراد میشدم. در این فیلم واقعاً قضاوتی درباره شخصیتها نداشتیم.
وی ادامه داد: از آن جایی که در بخشی از کار به مهاجران افغان هم میپردازیم شاید این مساله به ذهن متبادر شود که ما در کشورمان مسالهای نداریم که آدمها بخواهند از کشور فرار کنند. پناهجویی بالاخره به معنای فرار آدمها از شرایطی است که در آن در معرض خطر هستند یا مشکل عجیب و غریبی دارند. بخش بزرگی از اینکه در این مستند سراغ علتها نرفتهایم به همین دلیل بود که نمیخواستیم قضاوت ژورنالیستی داشته باشیم. ما تلاش کردهایم بخشی از مسیر را نشان دهیم تا بهواسطه درک واقعیتهای آن، به علتها نیز پرداخته شود.
این مستندساز افزود: یک سری افراد دانشگاهی باید بررسی کنند و به این سوال جواب دهند که چرا برای برخی از آدمها قرار گرفتن در این موقعیتهای سخت، تبدیل به یک نسخه نجاتبخش میشود. چرا عدهای فکر میکنند در این صورت شرایط بهتری نسبت به زندگی در ایران خواهند داشت؟
کارگردان «زمزمههای گمشده در دوردست» در پاسخ به اینکه آیا نپرداختن به «علتها» ناشی از «محافظهکاری» در ساخت این مستند بوده است؟، توضیح داد: این سوال ۲ وجه میتواند داشته باشد. یکی اینکه چرا ما پیشینه کاراکترها را در فیلم روایت نکردهایم، دیگر اینکه چرا کلاً درباره مساله پناهندگی و پناهجویی سراغ علتیابی نرفتهایم. درباره بخش اول میتوانم بگویم علتهایی که این افراد مطرح میکنند، غالباً علتهای واقعی نیست و پرداختن به آنها باعث میشد اطلاعات غلطی در فیلم مطرح شود. اما درباره اینکه چرا اساساً آدمها سراغ این گزینه میروند، باید بدانیم مساله پناهجویان مساله بسیار حساسی است. تصور من این است که اطلاعات ناقص و بیاطلاعی از شرایط واقعی مقصد، باعث میشود یک نفر وقتی در کشور با مشکلی مواجه میشود، ترجیح میدهد سراغ این گزینه برود. حرف من این نیست که در کشور هیچ مشکلی وجود ندارد و همه چیز گل و بلبل است اما میخواهم بگویم این مشکلات به آن اندازه سهمگین نیست که تن به مساله پناهجویی بدهیم.
فروزش: آنچه این فیلم میخواهد درباره آن صحبت کند همین است که آدمها به دلیل تصور غلط تن به این انتخاب میدهند تا از شرایط سخت کشور خودشان رها شوند، اما نمیشوند. واقعاً نپرداختن به علتها از سر «محافظهکاری» نبوده است. من محافظهکاری را قبول ندارم اما معتقدم «زمزههای گمشده در دوردست» فیلم اخلاقگرایی استوی افزود: آنچه این فیلم میخواهد درباره آن صحبت کند همین است که آدمها به دلیل تصور غلط تن به این انتخاب میدهند تا از شرایط سخت کشور خودشان رها شوند، اما نمیشوند. واقعاً نپرداختن به علتها از سر «محافظهکاری» نبوده است. در مستندسازی یک بحث اخلاقگرایی وجود دارد که به نظرم مرزی هم ندارد. شما میتوانید یک مستند جنجالی بسازی که همه هم دربارهاش صحبت کنند اما زندگی چندین آدم را دچار مشکل کنید. من محافظهکاری را قبول ندارم اما معتقدم «زمزههای گمشده در دوردست» فیلم اخلاقگرایی است. در بسیاری بخشها دستمان بسته بود که بخواهیم خیلی مباحث را به صورت عریان بیان کنیم.
فروزش درباره برخی از کاراکترهای حاضر در این مستند که بهرغم تجربه شرایط دشوار پناهندگی همچنان پناهجویی را به بازگشت به کشور خود ترجیح میدهند هم بیان کرد: به نظر میرسد ما در ایران آموزش لازم جهت مواجهه با مشکلات را ندیدهایم و به همین دلیل تصور ناقص و خام نسبت به تصمیمات خود داریم. ما در همه زمینهها یک ورزیدگی نظاممند برای بچههای خود ایجاد نمیکنیم تا در موقعیتهایی که شناخت درستی از آن ندارند، تصمیمات درستی بگیرند. مساله پناهجویی یکی از مسائلی است که به چشم میآید اما ما مسائل جزئیتر دیگری هم داریم. ما چقدر در مدارس خود درباره زندگی در کشورهای دیگر آگاه میشویم؟ همین عدم آگاهی باعث میشود برخی میگویند هر جای دنیا برویم، بازهم بهتر از ایران است!
وی ادامه داد: ما در ایران غالباً زندگی رنگی کشورهای دیگر را میّبینیم و بعد خودمان را در جایگاه همان آدمها تصور میکنیم. در حالی که شما چه به عنوان مهاجر چه بهعنوان پناهجو هیچگاه نمیتوانید آن زندگی رنگی همراه با آرامش در روستایی در سوئد یا شهری در ایتالیا را که آدمهای آنجا خودشان تجربه میکنند را تجربه کنید. از نظر جامعهشناختی، شبکه اجتماعی تو دیگر آن شبکه اجتماعی نیست که در ایران بوده است. این فقط درباره مهاجران ایرانی هم نیست. دوستان اروپایی من که در کشور دیگری غیر از کشور خود در اروپا زندگی میکنند هم زندگیشان از نظر روانی آن آرامشی را ندارد که در کشور خود داشتهاند. اساساً زمانی که از یک شهر در ایران به شهر دیگری میروید هم سالها طول میکشد تا شبکه اجتماعی خود را پیدا کنید و اصطلاحاً جا بیفتید.
این مستندساز در ادامه اظهار کرد: در آمریکا بچههای سیاهپوست و رنگینپوست لهجه انگلیسی متفاوتی از سفیدپوستها دارند چرا که شبکه اجتماعی آنها متفاوت از دیگران است. در همه جای دنیا شرایط همین است. اگر شما همین امروز به چین مهاجرت کنید هم نمیتوانید مانند یک چینی زندگی کنید. یک سری آدمها به واسطه آموزش و تجربه این واقعیت را درک میکنند اما یک سری آدمها خصوصاً آنهایی که مثل سوژههای فیلم من در میانه راه هستند و هنوز به اتوپیایی که به دنبال آن بودند، نرسیدهاند، تصور متفاوتی دارند. هنوز فکر میکنند مثلاً به آلمان که رسیدند میتوانند شرایط زندگی یک آلمانی را تجربه کنند.
خیلیها تصویر واقعی از مقصد مهاجرتشان ندارند
کارگردان «زمزمههای گمشده در دوردست» افزود: این افراد هزینه زیادی کردهاند و سالها از عمر خود را صرف کردهاند تا به جایی که الان هستند رسیدهاند و هنوز هم امکان رشد دارند. من نوعی بهعنوان یک ایرانی مسلمان الان در انگلیس میتوانم بهعنوان یک استاد دانشگاه تدریس کنم و اینگونه نیست که این شرایط را نداشته باشم اما آیا زندگیای که دارم همان تصویری است که از زندگی یک استاد دانشگاه انگلیسی میتوانستم داشته باشم؟ حرف من این است. خیلی از بچههایی که در میانه راه مهاجرت هستند هنوز تصویر واقعی از مقصد ندارند و وقتی میرسند، پس از صرف کلی هزینه به شرایطی میرسند که ناگزیر میگویند دیگر چرا برگردم؟
وی درباره خلط شدن مفهوم «مهاجرت» و «پناهندگی» در این مستند هم توضیح داد: من خودم فردی هستم که مهاجرت کردهام و طبیعتاً نمیتوانم بگویم مهاجرت بد است. مهاجرت اتفاقاً حکم دیدن دنیا را دارد. همیشه معتقدم که آدمها باید دنیایشان بزرگ باشد. اتفاقاً مردم ایران هم به دلیل تحریمها و هم به دلیل شرایط پاسپورتی کشور، خیلی از دنیا را ندیدهاند و تصور ناقصی از دنیا دارند. مهاجرت و حتی سفر رفتن باعث باز شدن نگاه آدمها و گرفتن تصمیمات بهتر میشود. اتفاقاً جزو کسانی هستم که معتقدم افراد اگر میتوانند در جایی مفید باشند و تأثیر بگذارند، باید مهاجرت کنند. مهاجرت باعث میشود پیوند آدمها قویتر شود. به شخصه معتقدم سفر و مهاجرت باید اتفاق بیفتد تا آدمها بدانند چقدر شبیه هم هستند. این جنس مهاجرت اصلاً بد نیست اما پناهجویی به این معناست که تو جایی بروی و بگویی من هیچ حقی ندارم و هر چه شما بگویید درست است. این اتفاق باعث میشود شما دیگر قدرت تصمیمگیری نداشته باشید. بخش عمدهای از معضل پناهجویی در این است که شما دیگر هیچ کنترلی نسبت به آینده خود ندارید اما مهاجرت اصلاً اینگونه نیست.
وی عنوان کرد: هیچ ایرادی ندارد یک فرد برای تضمین آینده فرزند خود به کشور دیگری مهاجرت کند اما اینکه با تصمیم خود آن بچه را برای پنج سال از تحصیل محروم کند بد است. این بچه در کشوری که زبانش را هم نمیداند، به طور کل از اجتماع جدا میافتد. از این منظر پناهجویی بههیچ عنوان با مقوله مهاجرت شبیه نیست. حقوق یک فرد پناهجو به مراتب کمتر از فردی است که بهصورت قانونی اقدام به مهاجرت کرده است.
دزفولی در پایان این مراسم گفت: «زمزمههای گمشده در دورست» جزو اولین مستندهایی است که نگاهی از درون به ماجرا دارد، مستندنگاری محض است و مسأله پناهجویان را نشان میدهد. این کار در یک دهه گذشته واقعاً بیسابقه بوده است. باید بگویم حتی صداوسیما و رسانههای رسمی هم به موضوع پناهجویی نمیپردازند. درباره آن شرایط آن سوی مرزها هم ذهنیت شفافی وجود ندارد به طوری که برخی فکر میکنند وضعیت در اروپای شرقی بهتر است در حالی که این چنین نیست. ما حتی ذهنیت روشنی درباره آمریکای شمالی و… هم نداریم پس باید رسانهها درباره این موضوع حرف بزنند. ما به دل اروپا رفتیم و این مستند را ساختیم.
برای مطالعه گزارش در سایت خبرگزاری مهر میتوانید اینجا را کلیک نمائید.
روز چهارشنبه 24 شهریور ماه 1400 از مستند «زمزمه های گمشده در دوردست» در خبرگزاری مهر با حضور حمیدرضا آصفی سخنگوی سابق وزارت خارجه، یاسر فریادرس مدیر مرکز مستند حوزه هنری و عوامل تولید این مستند رونمایی شد. گزارش مبسوط این رونمایی در پست بعدی منتشر خواهد شد.
کارگردان این مستند منصور فروزش و تهیه کنندگان آن منصور فروزش و سید محمد مهدی دزفولی می باشند و موضوع این مستند 54 دقیقه ای پناهجویان غیر قانونی ایرانی در اروپا می باشند.
برای مشاهده گزارش تصویری این مراسم رونمایی در خبرگزاری مهر، می توانید اینجا را نیز کلیک نمائید.