چرا مطالعه پرونده مک فارلین مهم است؟

برای مطالعه این یادداشت در سایت دانا، می‌توانید اینجا را کلیک نمائید. 

 

تا قبل از سال 1388 توجه به تاریخ انقلاب در کشور ما خیلی وجود نداشت و محدود بود. یک دلیل عمده هم آن بود که گمان می رفت شاید مسائل تاریخی متولیان خاص خود را دارد و مراکزی همانند مرکز اسناد انقلاب اسلامی، موسسه مطالعات تاریخ معاصر، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی و ... متولی پرداختن به تاریخ انقلاب اسلامی هستند و دیگران نباید در آن دخالت کنند! اما وقایع سال 88 و وارونه نمایی های از تاریخ نشان داد که این نهادها به تنهایی برای روایت تاریخ انقلاب اسلامی کارآمد نیستند و تولیدات آنها در سطح جامعه آن طور که باید و شاید مورد توجه قرار نمی گیرد و طرحی نو باید در انداخت. به همین دلیل کم کم نهضت مستندسازی تاریخی سیاسی آغاز شد و در دهه نود که اکنون در سال آخر آن قرار داریم این نهضت به اوج خود رسیده است و در طی این سال ها شاهد تولیدات تاریخی سیاسی شاخص بوده ایم که تماما توسط جوانان انقلابی و علاقمند به تاریخ انقلاب انجام شده است. شاهد ثمرات فراوان آن هم هستیم که توانسته است بخشی از جامعه را آگاه کند، بحث پیرامون این تولیدات زیاد شود و در نهایت نگاه دقیق تری به برخی از مقاطع مهم تاریخ انقلاب بشود.

اما در کنار این بررسی های تاریخی، جای خالی پرداختن به پرونده های تاریخی مذاکرات ایران و آمریکا حس می شد. به خصوص که از سال 1391 بحث مذاکرات با آمریکا به صورت جدی مطرح شد و از سال 92 عملا وارد بحث مذاکرات در دولت آقای روحانی شدیم و برجام منعقد شد و این روزها شاهد عواقب آن هستیم.

یکی از مغفول واقع شده ترین مذاکرات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مذاکرات ایران و آمریکا در سال های 64 و 65 بود که بعدها به پرونده مذاکرات مک فارلین یا ایران کنترا یا ایران گیت معروف شد. ماجرا هم از آنجا آغاز شد که از سال 1361 برخی از آمریکایی ها و فرانسوی ها توسط گروه های مردمی در لبنان به گروگان گرفته شدند و برای اینکه مردم لبنان بتوانند اسرائیل را ازجنوب لبنان اخراج کنند به این گروگان گیری متوسل شدند. از آنجا که ایران در بین شیعیان لبنان هم نفوذ داشت می توانست برای آزادی آن ها اقدام کند. در طرف مقابل چون ایران درگیر جنگ با عراق در مرزهای غربی خود بود آمریکایی ها از طریق دلالین اسلحه همانند منوچهر قربانی فر و عدنان خاشقچی و ... به ایران متصل شدند تا سلاح به ایران بفروشند و گروگان های غربی در لبنان آزاد شوند و یک طیف سیاسی خاص در ایران معقول و اهل مذاکره به نظر برسد و برای بعد از فوت امام (ره) جانشنین مناسبی معرفی شوند!

طبق اسناد و مدارک و گفته ها، دو کانال برای مذاکرات ایران و آمریکا در سال 64 و 65 شکل گرفت و مجموعا از طریق این دو کانال بیش از 10 بار تبادل هایی انجام شد و ایران هم به آزادی چند گروگان آمریکایی در لبنان کمک کرد. در همین بین آمریکایی ها به این نتیجه رسیده بودند که شاید بتوانند به ایران هم سفر کنند و مذاکرات را در سطح بالاتری پیگیری کنند و به همین دلیل در خرداد 1365 رابرت مک فارلین مشاور امنیت ملی رونالد ریگان به تهران سفر کرد و همین سفر بعدها در نشریه الشراع لبنان افشا شد و جنجال عظیمی را در ایران و آمریکا به وجود آورد که حتی ریگان تا مرحله استیضاح نیز پیش رفت.

اما در ایران به دلیل موقعیت چهره هایی همانند مرحوم هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی، محسن رضایی، فریدون وردی نژاد و ... ماجرای افشاگیری درباره این مذاکرات مخفیانه و سری، خیلی به پیش نرفت و مسکوت باقی ماند.

این مذاکرات به دلیل حضور برخی از چهره های خاص، نوع تفکر و نگاه آنها به غرب، تعیین سرنوشت جمهور یاسلامی در پشت پرده مذاکرات و سفر چهره هایی همانند علی هاشمی به آمریکا که برادر زاده آقای هاشمی بود و طبق اسناد و مدارک برای جانشینی برخی ها بعد از فوت امام رایزنی هایی کرده بود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است اما در ایران کار ویژه ای درباره آن نشده بود.

به همین دلیل تصمیم گرفتم درباره مذاکرات مک فارلین مستندی را تولید نمایم و کتاب مفصل تر آن هم به ضمیمه مستند منتشر شود که این کار هم انجام گرفت. اسم آن را هم قمار گذاشتم تا مشخص شود چه قماری برای رابطه با آمریکا صورت گرفت و نتیجه آن هم تقریبا هیچ بود!

پرونده ایران کنترا یا ایران گیت از حیث تاریخی و سیاسی بسیار با اهمیت است. هم در مقطع مهمی در دهه شصت رخ داد، هم دستورات مشخص مهمی همانند تغیر ریل در آینده انقلاب اسلامی را داشت و هم چهره های مهمی در ایران و آمریکا درگیر آن بودند. به همین دلیل به این پرونده پرداختم و امیدوارم مورد توجه مخاطبین عزیز به خصوص نسل جوان جامعه ما قرار بگیرد.

ما اگر کمتر از درس های تاریخ انقلاب عبرت بگیریم قطعا در آینده متضرر خواهیم شد. برخی از خطاهای امروز همانند اعتماد به آمریکایی ها و وعده و وعید آنها را ما قبلا در دهه های ابتدایی انقلاب هم شاهد بوده ایم اما چون آن ها را مستندسازی و ثبت درست نکردیم، باز امروزه شاهد تکرار آن تجربه ها هستیم چون در حافظه تاریخی ملت ما ثبت نشده بود.

مستند و کتاب قمار روایت یکی از این تجربه ها درباره مذاکرات مخفیانه ایران و آمریکاست که عبرت های زیادی برای امروز ما دارد.

 

سید مهدی دزفولی / کارگردان مستند قمار